Nepenthes lerNepenthes lerin dünya üzerindeki yayılma alanları oldukça geniş omlakla birlikte,ortak özellikleri genelde yüksek nemli bölgelerdir.Hindistan'dan Madagaskar a kuzey Avustralya dan Filipinler'e kadar çeşitli habitatlarda bulunur. En çok çeşit ve türe sahip olan bölgeler ise Borneo, Sumatra ve Malezya'dır. Deniz seviyesinde, sıcak ve nemli ormanlık alanlarda bazı türlerde soğuk rüzgarlı yüksek tepelik alanlarda bulunurlar. Kumluk, asidik bataklık alanlarda veya alkali volkanik topraklarda farklı türler şeklinde bulunurlar. Bazı nepenthes türleri yoğun güneşi severken, bazı türlerde yarı gölge ya da yoğun gölgede yetişir.
Buna göre de
Highland ve
Lowland olarak iki grupta incelenmeleri yerinde olur.Genelde lowland türüne ovacıl,highland türüne dağcıl dense de bu terimlerin çok da onların tam karşılığı olabildiğini sanmıyorum.Bu nedenle highland ve lowland olarak bahsetmeye devam edeceğim. Peki ne anlama geliyor bu ifadeler?
Lowlland türler deniz seviyesinden 1000 mt rakıma kadar yetişen türlere deniyor.Daha çok sıcak ve nispeten gün ışığından hoşlanan türlerdir.Highland türler ise 1000 mt rakımdan yukarularda yaşayan ve serin hatta sert rüzgarlı ve bol nemli aynı zamanda çok daha az gün ışığı alan bölgelerde yaşayan türlerdir ki ,bunların yetiştirilmesi oldukça meşakkatlidir.
Yukarıda bahsettiğimiz farklı habitattlarda 100'den fazla tür bulunur.Bu türlerin dışında hibrit türlerde bulunur.. Bu hibrit türlerin geneli kalın mumsu yaprakları ile güneş alan bir ev balkonunda yetiştirilebilir. Npepenthes Superba X Nepenthes Mixta hibrit türü daha dayanıklı olduklarından evde yetiştirmek için uygun türler olarak görülür.Bu türleri satın almak istediğinizde zorluk çekebilirsiniz.Ancak yetişitiricilerden takas yöntemi ya da ana bitkiden ayrılan dallardan temin edilebilir durumdadır. Elde ettiğiniz hibrit türlerden kendi tohumlarınızı alabilir ve bunlardan yine yetiştirebilirsiniz.Ancak tohumdan üretim sürecinin en az 3 yıl genelde yetişkin boya gelmesinin ise daha fazla sürebileceğini unutmayın.
Yeni başlayanlar için nepenthes i tohumdan üretmeleri tavsiye edilmez.Nepenthes lerde tecrübe kazanana kadar daha uygun maliyeti olan doku kültürü bitkileri veya kök kesimlerinden alınmış bitkilerle başlamaları önerilir . Eğer bu bitkilere birkaç yıl canlı ve sağlıklı bakabiliyorsa,tohumdan yetiştirmeye başlamaları tavsiye edilir. Biraz sonra yetiştirdiğiniz nepenthes türlerinden tohum alma yöntemlerinden bahsederken kastettiğimiz lowland türler ve hibrit türler olacaktır.
Nepenthes tohumu bulmanın,özellikle de taze tohum bulmanın oldukça zor olduğu göz önünde bulundurulursa,kendi yetiştirdiğiniz nepentheslerden tohum almak ve bunlardan tekrar yetiştirmek akıllıca olacaktır.Ancak bu da öyle kolay bir şey değildir, aynı anda çiçek açan bir erkek ve bir dişi bitkiye ihtiyacınız var.
Herhangi bir türün tohumlarını almakistiyorsanız yani bir hibrit tür tohumu elde etmek istemiyorsanız , aynı türden bir erkek bitkiye ve aynı türden bir dişi bitkiye ihtiyacınız var ve bunların aynı anda çiçek açmaları gerekiyor demektir. Bu da oldukça zordur.Bu yüzden nepenthes yetiştiricileri,kendi oluşturdukları gruplarda ya da ilgili forumlarda nepenthes lerinin çiçeklenme zamanını paylaşarak,grup arkadaşlarından çiçek açma zamanları kesişenleri tozlaştırarak tohum alma yoluna gittikleri bilinir.Oldukça da yaygın bir yoldur bu.Tam da burada başka bir zorluk bekliyor olacak yeni başlayanları.Peki erkek ya da dişi olduğunu nasıl anlayacağız açan nepenthes imizin.Aynı türden çok sayıda bitkiyi bir arada bulunduranlarda böyle bir sıkıntı olması zor.Ama bir ya da birkaç saksı bitkisi olanlar için zaten bitkinin çiçek açtırılabilmesi büyük başarıdır (çiçek açması,bitkinizin bulunduğu ortama uyum sağladığı ve ortamdan hoşlandığını belirtir) Evet,bulunduğu ortama tam uyum sağlamış ve bitkiniz açmıştır ama erkek ya da dişi olduğunu bilememek oldukça kötüdür.
Erkek çiçekleri dişiden ayırt etmek için, ercik (erkek organ) ucunda polen , bir dişiyi belirlemenin yolu ise bir polen olmayacak,iki stigma daki tümsekli kısmı arayacağız.
Eğer erkek ve dişiyi ayırt etti isek,ikisi de aynı anda açmış ise erkek olan çiçekten dişi olan çiçeğe polenlerin taşınması gerekir.Bunun için diğer etobur bitkilerde (sarracenia,Venüs gibi) olduğu gibi yumuşak tüylü bir fırça kullanmalıyız. Doğada bu işlemleri elbette sinekler ve polen toplayıcılar yapar.
Elde ettiğiniz tohumları vakit geçirmeden ekmeniz tavsiye edilir.Çünkü nepenthes tohumları diğer etobur bitki tohumları kadar buzdolabında bekletmeye gelmez.Bu neden ile uzak posta yolculuklarında,olası tohum zayiatı hesaplanmalıdır.
Ben şimdiye kadar satın aldığım ya da tohum takası yöntemi ile yurtdışından getirttiğim nepenthes tohumlarında bunu çok yaşamadım,hemen çimlenmeye aldıklarımda yüksek oranda birkaç ay sonra çimlenmeye aldıklarımda da daha düşük oranlarda çimlenme gördüm.
Nepenthes tohumlarının çimlenebilmesi için oldukça nemli ve iyi ışık alan bir tohum yatağı hazırlamalısınız.
Nepenthes tohumlarını çimlendirmek için ince kıyılmış LFS (Long Fiber Sphagnum) kullanılabilir.Ancak tohumların çimlenmesi ve bir miktar boylanmasına kadar sphagnum üzerinde yeşermeler,canlanmalar olabilir,Tohumlarınızdan daha hızlı boy atabilecek olan sphagnum mosslar,çimlenmeye çalışan ya da yeni çimlenen tohumlarınızın ışığını kesebilir.
Bu yüzden ben tamamen kurutulmuş sphagnum moss u ince elekten geçirerek torf yatağına 05 mm serip tohumları bunun üzerine bırakırım.Bu şekilde kullandığım diğer etobur bitki türlerinde (çok minik tohumlara sahip olanlarda bile) de oldukça başarılı bir yöntem olduğunu gözlemledim.
Bazı yetiştiriciler ince kıyılmış LFS yi kaynar suda haşlayarak sphagnumun canlanmasının önüne geçer ve bu yöntemi kullanır.Ama bu yöntemde fazla kaynatmak sphagnumun iyice dağılmasını ve çok kirlenmeden dolayı küf oluşumunu da tetikleyebilir.
Bir başka çimlendirme yatağı hazırlama şekli de ,Hindistan cevizi torfu ve yıkanmış perlit karışımıdır.Bu yöntemi kullananlarda vardır.
Hangi yöntemi kullanırsanız kullanın tohumlarınızı yüzeysel çimlendirmeniz gerektiğini unutmayın.Yani tohum yatağı üzerine tohumlarınızı bırakacak ve üzerlerini kapatmayacaksınız.Çimlenmenin oluşması için ışık görmeleri gerekir.
Yerleştirdiğiniz tohumların üzerine fısfıs ile saf su püskürterek tohumlarınızın torf yatağına iyice yapışmalarını sağlayın. 26 ° C ila 32 ° C arası çimlenme oluşması için ideal olacaktır.Torf yatağınızı terrarium içerisinde bile olsa kilitli şeffaf poşetler içinde tutmanızda fayda vardır.Çimlenme için gerekli olacak nemi bu poşetler sağlayacaktır.Ayrıca oluşacak olan yüksek nem,torf yüzeyine sinek larvalarının yerleşmesini küf ve yosun sporlarının oluşmasını engelleyecektir.Çimlenme oluşması için florasan ışığı yeterli olacaktır.Ancak çimlenme oluşumunun en az bir ay süreceği unutulmamalıdır.Bu sürenin bir yıla kadar uzayabildiği de bilinmektedir.
Burada unutmamanız gereken şey,çimlenme sürecini belirleyecek en önemli faktörün,önce taze tohumlar,sonra da sizin hazırlayacağınız ortam şartları kalitesi (ısı,ışık,nem) olduğu gerçeğidir.
Çimlenme sürecinde tohumların hareket etmemesi gerekir.Yani ilk fısfıslamadan sonra bunu tekrarlamamaya çalışın.Eğer bir küflenme oluştu ise önce havalandırma yöntemi ile,eğer o da işe yaramaz ise direk gün ışığına çıkartarak saf su püskürtüp,iyi havalanmasını sağlayarak bunun önüne geçebilirsiniz.
Çimlenen fideler orijinal saksılarda plastik poşetlerde ışık altında bir ila iki yıl arasında kalabilir. Toprak yüzeyi bakteriler veya yosun nedeniyle kötü görünüm almış ise veya minik bitkiler birbirine çok yakınsa, yeni ortama, yeni saksılara, yeni plastik torbalara dikkatlice nakledilebilir,ve aynı şartlarda büyümeleri bir süre daha devam edebilir..
Altı ay lık olan fideler geçici büyüyecekleri nepenthes için hazırlayacağınız özel torfuna ve saksısına alınabilir.Birbirlerine birkaç cm mesafe yakına birkaç bitki şeklinde dikilebilir.
Yeterince büyüyüp ibrik oluşturan nepentheslerinizin ibriklerine kurutulmuş kan kurdu koyabilirsiniz.Önceleri birkaç ibriğe az miktarda deneyerek daha sonra diğer ibriklerede bu besleme yöntemi uygulanabilir.
Yaklaşık iki yıl sonra fideler asıl saksılarına aralıklarla yerleştirilebilir ve bir teraryuma veya seraya konulabilir. Asıl yerlerine alınan bitkinizin oluşturacağı ibriklerin içinde su birikmeye başladığında Osmocote tabletler de kullanılabilir.Tabi bunu da yine önce birkaç ibriğe az miktarda,eğer sorun yaşanmıyorsa biraz daha artırarak diğerlerine şeklinde yapmalısınız.
Sabırsız bakıcılar için çok uzun gelecek bu üç ila beş yıllık bir bakımdan sonra bakabileceğinizden daha fazla Nepenthes bitkisine sahip olabilirsiniz.
Kolay gelsin..
